Naar gelang de omstandigheden wordt aan het begrip “bioplastics” twee totaal verschillende betekenissen gegeven, wat tot verwarring kan leiden. Enerzijds een betekenis met betrekking tot de functionele eigenschappen: kunststoffen die biodegradeerbaar of composteerbaar zijn.
Anderzijds een betekenis met betrekking tot het gebruik van grondstoffen: kunststoffen die gemaakt zijn van hernieuwbare plantaardige grondstoffen.
Het is zeer belangrijk een duidelijk onderscheid te maken tussen beide begrippen: kunststoffen op basis van plantaardige grondstoffen zijn niet altijd biodegradeerbaar en biodegradeerbare kunststoffen zijn niet noodzakelijk gemaakt van plantaardige grondstoffen. Beide concepten staan naast elkaar en beantwoorden aan verschillende maatschappelijke verwachtingen.
Kunststoffen gemaakt van hernieuwbare grondstoffen
De term “bioplastics” wordt ook gebruikt voor kunststoffen die gemaakt worden van biomassa. Onder “biomassa” verstaat men materiaal van biologische oorsprong met uitzondering van fossiele organische grondstoffen zoals aardolie, aardgas, steenkool, bruinkool en turf. Men gebruikt vooral de volgende argumenten om hernieuwbare organische grondstoffen voor de productie van kunststoffen te promoten:
Strategisch: minder verbruik van eindige fossiele grondstoffen, vooral dan aardolie.
Vandaag vindt aardolie volgende toepassingen:
87% voor verwarming en vervoer (energie)
9% voor chemicaliën en andere producten (bvb. asfalt)
4% als grondstof voor het maken van kunststof
Kunststoffen gemaakt van biomassa vertegenwoordigen op heden minder dan 1% van de kunststofmarkt. Hoewel de prijsstijging van aardolie aanspoort tot het zoeken van alternatieve grondstoffen, zal het effect hiervan op het aardoliegebruik in de nabije toekomst erg beperkt blijven.
Ecologisch: men ziet het gebruik van hernieuwbare grondstoffen als een bijdrage tot de klimaatbeheersing, wanneer daardoor de uitstoot van broeikasgassen, hoofdzakelijk CO2, kan worden gereduceerd.
In de huidige productieomstandigheden zijn de ”bioplastics” echter niet CO2-neutraal. Zowel bij het telen van de biomassa, als bij de verwerking ervan tot een kunststof, worden fossiele brandstoffen verbruikt. Men mag ook niet over het hoofd zien dat in vele toepassingen kunststoffen, dankzij hun licht gewicht, isolerende eigenschappen, efficiënte productietechnieken en lange levensduur, energie besparen en emissies van broeikasgassen beperken. Hun uitmuntende prestaties mogen niet in gevaar komen door bij de keuze van de materialen te veel aandacht te geven aan de grondstoffencomponent.
Landbouwbeleid: steun voor hernieuwbare grondstoffen betekent ook steun voor landbouwers binnen de EU. Niet alleen ontstaan nieuwe afzetmarkten voor de landbouwproducten, maar de steun aan het gebruik van landbouwproducten in industriële toepassingen is niet beperkt door overeenkomsten binnen de Wereldhandelsorganisatie (WHO).
Maar ook hier zal de markt spelen: onvermijdelijk zal er competitie ontstaan tussen het gebruik van biomassa voor voedingsproducten, voor biofuel en als feedstock voor de chemische industrie en de productie van kunststoffen. De toekomstige keuzes zullen worden beïnvloed door discussies over waterverbruik, uitputting van landbouwgronden, het gebruik van genetisch gewijzigde gewassen en de biodiversiteit.
Samenvattend kan worden gesteld dat kunststoffen kunnen worden gemaakt van verschillende al dan niet hernieuwbare grondstoffen op basis van koolstofverbindingen. Het gebruik van hernieuwbare grondstoffen zal op korte termijn eerder een beperkt effect hebben op de grondstoffensituatie en de klimaataspecten. Op langere termijn moet zeker de beschikbaarheid van biomassa voor de productie van kunststoffen worden verzekerd.
In heel deze discussie mag niet over het hoofd worden gezien dat kunststoffen in zeer vele toepassingen een bijdrage leveren tot energiebesparing, wat in het klimaatdebat de allerhoogste prioriteit heeft. Daarom is het belangrijk dat de keuze van de materialen in de eerste plaats gebeurt op basis van hun functionele eigenschappen.